Warstwa biznesu

Spis treści – Archimate 3.0

Elementy opisujące warstwę biznesu

Na stronie tej opisano następujące elementy:

• Interesariusz (Stakeholder)
• Aktor biznesowy (Business Actor)
• Rola biznesowa (Business Role)
• Współpraca biznesowa (Business Collaboration)
• Interfejs biznesowy (Business Interface)
• Proces biznesowy (Business Process)
• Funkcja biznesowa (Business Function)
• Interakcja biznesowa (Business Interaction)
• Zdarzenie biznesowe (Business Event)
• Usługa biznesowa (Business Service)
• Obiekt biznesowy (Business Object)a>
• Reprezentacja (Representation)
• Kontrakt (Contract)

Aktywne elementy strukturalne

Aktor biznesowy (Business Actor)

Aktor biznesowy jest zdefiniowany jako jednostka organizacyjna zdolna do wywołania określonego zachowania systemu.

Do aktora biznesowego przypisana jest jedna lub więcej ról biznesowych, za pośrednictwem których aktor wywołuje pewne zachowanie systemu. Aktor jest jednostką organizacyjną, a nie podmiotem technicznym – należy do warstwy biznesu, przy czym dotyczy także podmiotów spoza organizacji, np. klientów lub partnerów. Aktorami mogą być klienci, partnerzy, departamenty, a także inne jednostki biznesowe.

Aktor biznesowy – notacja

Model poniżej przedstawia przykład użycia aktora biznesowego. Firma ArchiSurance została zamodelowana jako aktor biznesowy składający się z dwóch departamentów: Departamentu ubezpieczeń bagażu oraz Departamentu ubezpieczeń turystycznych. Departament ubezpieczeń turystycznych przypisany jest do roli Sprzedawca ubezpieczeń turystycznych, która przypisana jest do funkcji biznesowej Uzyskanie ubezpieczenia turystycznego. Funkcja ta realizuje dla klientów usługę biznesową Oferowanie ubezpieczeń turystycznych.

Przykład użycia dla aktora biznesowego

Rola biznesowa (Business Role)

Rola biznesowa jest zdefiniowana jako odpowiedzialność za wywoływanie określonego zachowania, do której może być przypisany aktor biznesowy.

Procesy i funkcje biznesowe są przypisane do pojedynczej roli biznesowej z określoną odpowiedzialnością lub umiejętnością. Aktor, który przypisany jest do danej roli, przejmuje jej zdolność do wywoływania określonego zachowania. Interfejsy biznesowe lub interfejsy aplikacji mogą być wykorzystywane przez role biznesowe, a także interfejsy biznesowe mogą występować jako część roli biznesowej (zamodelowane za pomocą relacji kompozycji).

Rola biznesowa –  notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony przykład zastosowania roli biznesowej. Rola Sprzedawca ubezpieczeń jest pełniona przez aktora biznesowego Departament ubezpieczeń. Rola ta korzysta z interfejsu biznesowy Telefon, do sprzedaży ubezpieczeń przez telefon.

Przykład użycia roli biznesowej

Współpraca biznesowa (Business Collaboration)

Współpraca biznesowa jest zdefiniowana jako agregacja dwóch lub więcej ról biznesowych, które razem współpracują aby wspólnie uzyskać określone zachowanie.

Proces biznesowy lub funkcja biznesowa może być interpretowana jako wewnętrzne zachowanie, które przypisane jest do jednej roli biznesowej. W niektórych przypadkach istnieje potrzeba uzyskania zespołu zachowań, które reprezentowane są przez pojedyncze role biznesowe. Takie powiązanie zachowań nazywane jest współpracą biznesową. Współpraca biznesowa jest kolekcją ról biznesowych (może być tymczasowa) w organizacji, która zapewnia określoną współpracę zachowań. Inaczej niż departament, który także może grupować określone role, współpraca biznesowa nie ma określonego oficjalnego (trwałego) statusu w organizacji. Współpraca biznesowa może agregować kilka różnych ról biznesowych i może być przypisana do jednej lub więcej interakcji biznesowej, które opisują wewnętrzne zachowanie wymagane przez współpracę. Tak samo jak role biznesowe, współpracę mogą wykorzystywać interfejsy (biznesowe i aplikacji), a także posiadać interfejs biznesowy (relacja kompozycji).

Współpraca biznesowa – notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony przykład zastosowania koncepcji współpracy biznesowej. W przykładzie tym sprzedaż konkretnego typu ubezpieczenia, np. Sprzedaż ubezpieczeń bagażu realizowany jest przez Departament Sprzedaży (rola Wsparcie sprzedaży) we współpracy z departamentami zajmującymi się konkretnymi typami ubezpieczeń, np. z Departamentem Ubezpieczeń Bagażu. Przykład ilustruje także, że poszczególna rola może być zagregowane do różnych współpracy biznesowych.

Przykład użycia współpracy biznesowej

Interfejs biznesowy (Business Interface)

Interfejs biznesowy jest zdefiniowany jako punkt dostępu, w którym usługa serwisowa jest dostępna dla otoczenia.

Interfejs biznesowy dostarcza funkcjonalności realizowanej przez usługę biznesową dla innych ról biznesowych (interfejs dostarczany) lub oczekuje funkcjonalności od innych usług biznesowych (interfejs wymagany). Często jest określany jako kanał komunikacyjny (telefon, Internet). Ta sama usługa biznesowa może dostarczać funkcjonalności za pomocą różnych interfejsów. Interfejs biznesowy może być częścią roli biznesowej (przez relację kompozycji, która nie jest pokazywana w standardowej notacji) i może być wykorzystywany przez inne role biznesowe. Może być także przypisany do jednej lub więcej usług biznesowych, co oznacza, że ta usługa jest udostępniana przez ten interfejs.

Interfejs biznesowy  – notacja

Na modelu poniżej usługi sprzedaży ubezpieczeń dostarczają interfejsów: Formularz internetowy który jest wykorzystywany przez rolę Sprzedawca ubezpieczeń bagażu oraz Obsługa telefoniczna klienta który jest wykorzystywany przez współpracę biznesową Sprzedawca ubezpieczeń łączonych.

Przykład użycia interfejsu biznesowego

Elementy zachowania

Proces biznesowy (Business Process)

Proces biznesowy jest zdefiniowany jako element zachowania, który grupuje uporządkowany zestaw działań.  Jego zadaniem jest zapewnienie zdefiniowanego zbioru produktów lub usług biznesowych.

Proces biznesowy opisuje wewnętrzne zachowanie uruchamiane przez role biznesowe, które jest wymagane do produkcji produktów lub usług. W odróżnieniu do interakcji biznesowej, która jest wywoływana jest przez współpracę biznesową, dwóch lub więcej ról, tylko jedna rola jest zaangażowana w dany proces biznesowy. Jednak ogólny proces biznesowy, może złożony z kilku „drobnoziarnistych” procesów, do których mogą być przypisane inne „drobnoziarniste” role, które są zagregowane do głównej roli, która jest przypisana do tego ogólnego procesu.

Procesy biznesowe mogą być połączone z wieloma funkcjami biznesowymi. Procesy biznesowe mogą wywoływać  inne elementy zachowania (zdarzenia, funkcje, procesy i interakcje biznesowe), a także mogą być przez nie wywoływane. Mogą uzyskiwać dostęp do obiektów biznesowych oraz realizować usługi biznesowe. Procesy biznesowe mogą także korzystać z (wewnętrznych) usług biznesowych lub usług aplikacji. Rola biznesowa lub komponent aplikacji może być przypisany do procesu biznesowego, aby wywoływać zachowanie tego procesu manualnie lub automatycznie. W modelowanie za pomocą ArchiMate przebieg procesu może być zobrazowany przez np. jego podprocesy, jednak nie jest przedstawiany pełny przepływ aktywności w procesie. Do tego celu można wykorzystać np. język modelowania UML lub BPMN.

Proces biznesowy – notacja

Model poniżej przedstawia przykład zastosowania koncepcji procesu biznesowego. Proces Sprzedaży ubezpieczenia turystycznego realizuje usługę biznesową Sprzedawanie ubezpieczeń i jest przypisany do roli Sprzedawca ubezpieczeń. Składa się z trzech podprocesów: Odebranie wniosku, Obsługa wniosku i Obliczenie premii. Zdarzenie Wniosek ubezpieczenia uruchamia pierwszy podproces Odebranie wniosku, który uruchamia następny, i tak dalej, aż do realizacji całego procesu głównego.

Przykład użycia procesu biznesowego 

Funkcja biznesowa (Business Function)

Funkcja biznesowa jest zdefiniowana jako element zachowania, który grupuje różne zachowania na podstawie wybranego zestawu kryteriów (zazwyczaj zapewnienia wymaganych zasobów biznesowych i/lub kompetencji).

Podobnie jak procesy biznesowe, funkcje biznesowe opisują wewnętrzne zachowanie wywoływane przez role biznesowe, przy czym procesy biznesowe grupują zachowanie, które bazuje na sekwencji zdarzeń potrzebnych do realizacji produktów lub usług biznesowych, a funkcje biznesowe grupują zachowanie, które jest potrzebne do zapewnienia zasobów biznesowych, kompetencji, umiejętności, wiedzy itp.

Funkcje biznesowe mogą realizować jedną lub więcej usług biznesowych oraz mogą korzystać z wewnętrznych usług biznesowych i usług aplikacji. Funkcje biznesowe mogą być wywoływane przez lub wywoływać inne elementy zachowania warstwy biznesu. Funkcje biznesowe mogą uzyskiwać także dostęp do obiektów biznesowych.

 

 Funkcja biznesowa – notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony przykład użycia funkcji biznesowych, jak i relacji pomiędzy tymi funkcjami oraz innymi elementami modelu. Rola biznesowa Ubezpieczyciel zastała przypisana do trzech głównych funkcji: Obsługa klienta, Administracja i Księgowość. Te trzy główne funkcje grupują kilka podprocesów biznesowych. Procesy biznesowe uruchamiając inne procesy zgrupowane w innych funkcji biznesowych. Dodatkowo funkcja Obsługa klienta korzysta z obiektu biznesowego Informacje o kontrahencie.

 Przykład użycia funkcji biznesowych

Interakcja biznesowa (Business Interaction)

Interakcja biznesowa jest zdefiniowana jako element zachowania, który opisuje zachowanie współpracy biznesowej lub minimum dwóch ról.

Interakcja biznesowa jest podobna do procesów i funkcji biznesowych, przy czym funkcje i procesy biznesowe mogą być wywoływane przez pojedyncze role biznesowe, to interakcja jest wywoływana przez współpracę kilku ról biznesowych. Role we współpracy dzielą odpowiedzialność za wywołanie interakcji. Interakcja biznesowa może być powiązana z innymi elementami modelu w taki sam sposób jak procesy i funkcje biznesowe.

 Interakcja biznesowa –  notacja

 Przykład użycia interakcji biznesowej

Na modelu powyżej został przedstawiony przykład interakcji biznesowej. Zdarzenie Wniosek uruchamiania działanie interakcji biznesowej Uzyskanie ubezpieczenia łączonego, która jest przypisana do współpracy Sprzedawców ubezpieczeń turystycznych i bagażu. Interakcja ta korzysta z obiektu biznesowego Informacje o polisie i realizuje zewnętrzną usługę biznesową – Sprzedawanie ubezpieczeń łączonych. Interakcja Uzyskanie ubezpieczenia łączonego uruchamia procesy biznesowe Przygotowanie polisy turystycznej oraz Przygotowanie polisy na bagaż, które dalej są już wykonywane oddzielenie przez odpowiednie role: Sprzedawca ubezpieczeń turystycznych i Sprzedawcę ubezpieczeń bagażu.

Zdarzenie biznesowe (Business Event)

Zdarzenie biznesowe jest zdefiniowane jako coś co zdarza się (wewnętrznie lub zewnętrznie) i ma wpływ na zachowanie.

Procesy biznesowe, jak i inne elementy zachowania, mogą wyć wyzwalane lub przerywane przez zdarzenia biznesowe. Procesy biznesowe, mogą także wytwarzać zdarzenia, które następnie wyzwalają inne procesy biznesowe lub inne elementy zachowania. Zdarzenie mogą przychodzić z środowiska w którym funkcjonuje organizacja, jak i mogę powstawać wewnątrz organizacji, np. być wygenerowane przez jakiś proces. Zdarzenia są chwilowe – nie mają czasu trwania. Zdarzenia biznesowe mogą korzystać z obiektów biznesowych oraz mogą być komponowane z innych zdarzeń biznesowych.

 

 Zdarzenie biznesowe – notacja

 Przykład użycia zdarzeń biznesowych

Model powyżej przedstawia przykład zastosowania zdarzeń biznesowych. Zdarzenie biznesowe Wniosek ubezpieczenia powoduje uruchomienie podprocesu biznesowego Odebranie wniosku, który następnie uruchamia kolejny podproces Obsługa wniosku oraz generuje zdarzenie Wyślij katalog. Wygenerowane zdarzenie natomiast wyzwala proces Wyślij katalog produktów do kontrahenta. Oba zdarzenia korzystają z obiektu biznesowego informacja o kontrahencie.

Usługa biznesowa (Business Service)

Usługa biznesowa reprezentuje jednoznacznie zdefiniowane zachowanie biznesowe, która spełnia wymagania biznesowe klienta (wewnętrznego lub zewnętrznego w stosunku do organizacji).

Usługa biznesowa eksponuje funkcjonalność roli lub współpracy biznesowej do jej środowiska. Funkcjonalność ta jest dostępna za pomocą jednego lub więcej interfejsów biznesowych. Usługa biznesowa powinna dostarczać zespół funkcjonalności, który jest wartościowy z punktu widzenia środowiska.

Usługa biznesowa jest realizowana przez jeden lub więcej procesów, funkcji lub interakcji biznesowych, które są uruchamiane odpowiednio przez rolę lub współpracę biznesową. Może być także wykorzystywana przez procesy, funkcje i interakcje biznesowe. Interfejsy biznesowe mogą być przypisane do usługi. Usługa może wykorzystywać obiekty biznesowe oraz może być powiązana z produkowaną wartością.

 Usługa biznesowa – notacja 

Model poniżej przedstawia przykładowe użycie wewnętrznych i zewnętrznych usług biznesowych. Wewnętrzne usługi biznesowe Przetwarzanie informacji o kontrahencie i Pobieranie ubezpieczenia kontrahenta realizowane są przez funkcję biznesową Administracja oraz wykorzystywane przez procesy biznesowe Uzyskanie ubezpieczenia turystycznego oraz Uzyskanie ubezpieczenia bagażu. Procesy te natomiast realizują zewnętrzne usługi biznesowe Sprzedawanie ubezpieczeń turystycznych i Sprzedawanie ubezpieczeń bagażu, które są zagregowane w zewnętrzną usługę Sprzedawanie ubezpieczeń. Usługa Sprzedawanie ubezpieczeń jest wykorzystywana przez klienta i powiązana z wartością Jest ubezpieczony. Dostęp do usługi Sprzedawanie ubezpieczeń dla roli Ubezpieczyciel odbywa się za pomocą zdefiniowanego interfejsu biznesowego.

 Przykład użycia usługi biznesowej

 

Pasywne elementy struktury

Obiekt biznesowy (Business Object)

Obiekt biznesowy jest zdefiniowany jako pasywny element, który jest powiązany z określoną perspektywą biznesu.

Obiekt biznesowy reprezentuję element informacyjny lub konceptualny, który jest ważny z perspektywy biznesu i jest elementem domeny tego biznesu. Jest on używany do modelowania typu obiektu (podobnie jak klasa w UML), który może mieć wiele instancji w organizacji. Pasywny charakter obiektu oznacza, że nie może on wzbudzać lub wywoływać procesów. Natomiast może być wykorzystywany przez procesy i funkcje biznesowe, biznesowe interakcje, zdarzenia, czy usługi. Obiekty biznesowe mogą być powiązane (relacją asocjacji, agregacji, kompozycji i specjalizacji) z innymi obiektami, tworząc struktury obiektów. Obiekt biznesowy może być realizowany przez reprezentację i/lub obiekt danych.

Obiekt biznesowy – notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony obiekt biznesowy Faktura, który agreguje inne obiekty Pozycja faktury. Przedstawiono także realizację tego obiektu przez obiekt danych Faktura elektroniczna oraz reprezentację Faktura papierowa. Z obiektu korzystają także procesy biznesowe. Proces Utworzenie faktury tworzy obiekt, oraz obiekty, które są w nim zagregowane, natomiast proces biznesowy Wysyłanie faktury odczytuje jego zawartość.

Przykład użycia obiektu biznesowego

Reprezentacja (Representation)

Reprezentacja jest zdefiniowana jako widoczna forma informacji niesiona przez obiekt biznesowy.

Reprezentacja (na przykład dla wiadomości lub dokumentów) jest widoczną formą informacji, która jest związana z jednym lub więcej obiektami biznesowymi. Formy reprezentacji mogą być klasyfikowane na różne sposoby, na przykład pod względem nośnika (elektronicznym, papierowych, audio, itp.) lub formatu (HTML, ASCII, PDF, RTF, itp.). Pojedynczy obiekt biznesowy może mieć wiele różnych reprezentacji, a także pojedyncza reprezentacja może realizować jeden lub więcej konkretnych obiektów biznesowych.

Reprezentacja  – notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony przykład zastosowania reprezentacji. Obiekt biznesowy Wniosek jest realizowany przez reprezentację Formularz wniosku, natomiast obiekt Faktura jest reprezentowany przez reprezentację Rachunek.

Przykład użycia reprezentacji

Kontrakt (Contract)

Kontrakt jest zdefiniowany jako formalna lub nieformalna specyfikacja porozumienia, określająca zakres praw i obowiązków związanych z produktem.

Kontrakt może zostać zamodelowany jako umowa w sensie prawnym, ale także jako nieformalne porozumienie związane z produktem. Może to być (lub zawierać) umowę SLA, opisującą funkcjonalność i jakość usługi, która jest częścią produktu. Umowa jest specjalizacją obiektu biznesowego.

Kontrakt  – notacja

W modelu zaprezentowano przykład kontraktu Umowa na konto elektroniczne, która jest częścią produktu Konto elektroniczne. Umowa na konto elektroniczne składa się z dwóch umów: Warunki świadczenia usługi oraz Umowy SLA.

Przykład użycia kontraktu

Elementy złożone

Produkt (Product)

Produkt jest zdefiniowany jako spójny zbiór usług, wraz z umową lub zestawem umów, które są oferowane jako całość dla (wewnętrznych lub zewnętrznych) klientów.

Określenie produkt opisuje produkty finansowe, oparte o usługi lub informacyjne, a nie produkty fizyczne. Produkty finansowe i informacyjne występują jako zbiór świadczonych usług wraz z umową określającą charakterystykę usługi, prawa do jej wykorzystania i wymagania jakie muszą zostać spełnione. Nabycie takiego produktu daje nabywcy prawa do korzystania z usług z nim powiązanych. „Zakup” natomiast może być jedną z usług powiązanych z produktem, w wyniku której nowa instancja tego produktu może zostać wytworzona i od tej pory należeć do danego klienta. Innymi usługami związanymi z tym produktem może być modyfikacja lub zniszczenie danej instancji produktu.

Produkt może agregować usługi (biznesowe i aplikacji), a także umowę. Z produktem może być skojarzona określona wartość.

Produkt  – notacja

Na modelu poniżej został przedstawiony przykładowy opis produktu świadczonego przez bank – Konto elektroniczne. Otworzenie konta i Obsługa aplikacji (np. helpdesk) zostały zamodelowane jako usługi powiązane z produktem realizowane przez Departament obsługi klienta. Jako część produktu klient może korzystać z Usługi bankowej, która realizowana jest przez Aplikację obsługi konta elektronicznego, pozwalająca na realizację przelewów oraz sprawdzanie statusu konta.

Przykład użycia produktu

Przykładowe perspektywy (punkty widzenia)

Punkt widzenia organizacji

Punkt widzenia struktury organizacji koncentruję się na przedstawieniu (wewnętrznej) organizacji korporacji, departamentów, sieci firmy lub innych jej elementów. Ten punkt widzenia jest przydatny do identyfikacji kompetencji, władz i odpowiedzialności w organizacji.

Przykład modelu dla punktu widzenia struktury organizacji

Punkt widzenia funkcji biznesowych

Punkt widzenia funkcji biznesowych przedstawia główne funkcje organizacji oraz ich relacje w zakresie przepływów informacji, wartości lub towarów. Funkcje biznesowe są wykorzystywane do modelowania najbardziej stałych aspektów organizacji z uwzględnieniem podstawowych czynności jakie wykonują. Punkt widzenia funkcji biznesowych zapewnia na wyskoki poziomie abstrakcji przedstawienie ogólnej działalności organizacji i może być wykorzystany do identyfikacji wymaganych kompetencji, a także przedstawienia struktury organizacji w zależności od jej głównych działań.

Przykład modelu dla punktu widzenia funkcji biznesowych

Punkt widzenia procesów biznesowych

Punkt widzenia procesów biznesowych służy do przedstawienia na wysokim poziomie abstrakcji struktury i kompozycji procesów biznesowych. Ten punkt widzenia zawiera także relacje pomiędzy procesami biznesowymi i innymi powiązanymi elementami, takimi jak:

• Serwisy, które te procesy oferują dla ich otoczenia, pokazując w jaki sposób te procesy współpracują aby wytworzyć produkty organizacji.
• Role biznesowe, do których te procesy są przypisane.
• Elementy informacji, które te procesy wykorzystują.

Przykład modelu dla punktu widzenia procesów biznesowych

Spis treści – Archimate 3.0