Jednym z celów modelowania jest przedstawienie złożonych zagadnień na takim poziomie abstrakcji, który pozwoli zrozumieć dany aspekt zagadnienia. Gdy w organizacji modele są przygotowywane przez kilka, kilkanaście osób to warto jest ustalić dwie rzeczy: zasady modelowania i estetykę diagramów.
Zasady modelowania określą nam to co i w jaki sposób dokumentujemy, jaką notację zastosujemy. Estetyka diagramów to ustalenie pewnych zasad, które pozwolą szybciej i łatwiej analizować diagramy. Jesteśmy bardzie efektywni, gdy pracujemy według powszechnego zestawu standardów i wskazówek, nawet, jeśli te wskazówki nie są doskonałe. To tak jakby rozmawiać w tym samym języku – łatwiej jest zrozumieć i utrzymać modele stworzone na podstawie skutecznych wskazówek i posiadające powszechnie stosowane opisy. Modele zbudowane według tych samych reguł poprawiają komunikację wewnętrzną- w zespole i zewnętrzną – z partnerami i klientami, przez co redukują możliwość wystąpienia nieporozumień. Wskazówki dotyczące estetyki modelowania zaoszczędzają także czas poprzez ograniczanie wyborów stylistycznych, pozwalając skupić się na tworzeniu diagramów.
Pozwoliłem sobie zebrać kilka zaleceń. W opisie pojęcie piktogramu stosuję zamiennie z nazwą element diagramu. Oto zalecenia:
Unikaj przecinających się linii. Dwie linie przecinające się na diagramie mogą zostać źle odczytane. Jeśli nie jesteś w stanie uniknąć przecięcia się linii, narysuj jedną z nich tak, aby „przeskakiwała nad” drugą w taki sposób, żeby różnica między nimi była wyraźnie widoczna.
Unikaj ukośnych lub zakrzywionych linii. Proste linie, narysowane poziomo lub pionowo, jest łatwiej śledzić wizualnie. Jeśli masz w narzędziu do modelowania mechanizm siatki, to zastosuj go. Umieszczenie piktogramów na diagramie w taki sposób, jak gdyby ich centrum znajdowało się w punkcie siatki, sprawia, że łatwiej jest połączyć bańki jedynie za pomocą poziomych i pionowych linii.
Rysuj piktogramy o spójnych rozmiarach. Im większy element na diagramie, tym wydaje się być ważniejszy. Jeśli nie chcesz uzyskać takiego efektu postaraj się, aby piktogramy miały jednolity rozmiar. Zauważ, że przy użyciu niektórych z narzędzi modelujących elementy na diagramach automatycznie zmieniają rozmiar w zależności od ich zawartości, tak więc rozmiar elementów może być poza Twoją kontrolą.
Zostaw puste przestrzenie. Są to wolne miejsca pomiędzy elementami modelowania znajdującymi się na diagramie. Jeśli elementów na diagramie jest bardzo dużo, może być ciężko rozróżnić, do jakiego piktogramu i linii jest przypisana dana etykieta, co zmniejsza czytelność diagramu. Czasem, jeśli korzystasz z narzędzia modelującego, możesz zostać zachęcony do zmniejszenia ilości pustych przestrzeni, aby móc wydrukować diagram na jednej stronie. Uważaj, aby przez to nie zmniejszyć użyteczności diagramu – czasem warto jest skleić dwa kawałki papieru ze sobą aby zachować czytelność.
Uporządkuj diagram od lewej do prawej, od góry do dołu. Na zachodzie ludzie czytają od lewej do prawej i od góry do dołu. Jeśli diagram posiada punkt startowy, od którego powinno się zacząć, jak na przykład stan początkowy diagramu maszyny stanowej lub początek procesu biznesowego, umieść go w lewym górnym rogu diagramu i stamtąd zacznij.
Pokaż jedynie to, co musisz. Diagramy posiadające zbyt wiele szczegółów są mało czytelne, ponieważ za dużo się na nich dzieje. Jedną z praktyk jest przedstaw model w prosty sposób, tak, aby diagram zawierał jedynie kluczowe informacje i nie zawierał niczego nieistotnego.
Unikaj ezoterycznych opisów. Diagram zawierający wiele tajemniczych symboli, skrótów, itp. , zamiast skupiać się na 20% „opisów sedna sprawy”, które w 80% załatwiają sprawę, mogą być mało czytelne.
Rób małe diagramy. Zazwyczaj lepiej jest zrobić kilka diagramów o różnym poziomie szczegółowości niż jeden, złożony diagram, który ukazuje wszystko. Pożyteczna regułą jest ta mówiąca, że diagram nie powinien mieć kilka, kilkanaście piktogramów, ponieważ ilości informacji, jaką człowiek jest w stanie przetworzyć w jednym momencie jest ograniczona.
Skup się raczej na zawartości niż na wyglądzie. Nie ulegaj spędzenia paru godzin na rearanżacji układu elementów i linii, aby poprawić czytelność. Najlepszym podejściem jest skupienie się w pierwszej kolejności na zawartości diagramu – podczas pracy nad nim nie musi on być doskonały. Kiedy już będziesz zadowolony z poziomu jego dokładności i zdecydowałeś, że tak powinno zostać, wtedy możesz poświęcić nieco czasu na dopracowanie jego wyglądu.
Ustal efektywne nazewnictwo i trzymaj się go. Zapewnia to spójność modelu i w ten sposób zwiększa jego czytelność. Jeszcze lepiej, jeśli w Twoich diagramach będzie użyta spójna i rozpoznawalna terminologia. Jest to szczególnie prawdziwe w odniesieniu do diagramów zorientowanych na obszar biznesowy, w które to powinny być zaangażowani także osoby zainteresowane projektem.
Lista oczywiście nie jest kompletna. Warto by każdy zespół ustalił swoje zasady modelowania. Jest to istotne zwłaszcza w tych zespołach, a w których diagramy opisujące podobne zagadnienia rysowane przez dwie osoby są diametralnie różne – zwłaszcza pod kątem ilości zastosowanych piktogramów.
Jeśli w swojej pracy stosujesz inne dobre praktyki modelowania zachęcam do podzielanie się nimi w komentarzu.
